Het verhaal van Pater Karel en het naar hem genoemde bedevaartsoord in Munstergeleen is bij velen wel bekend. Het verhaal achter de tuin is echter minder bekend. Mijn eerste kennismaking met deze prachtige plek aan de Geleenbeek was in 2011, toen ik hier tuin-historisch onderzoek verrichtte. Een Eureka vondst waren de twee tekeningen uit de jaren 1950, die opdoken in het archief van de paters passionisten. Met nogal ambitieuze plannen voor een omvangrijk bedevaartsoord !
Het rijksmonumentale Pater Karel complex is ontstaan uit een dubbele 13e-eeuwse watermolen op beide oevers van de Geleenbeek. Geleidelijk worden deze uitgebreid tot grote boerderijen in de voor Zuid-Limburg zo kenmerkende vakwerkstijl. Rond de boerderijen liggen de veeweiden, akkers, moestuinen en boomgaarden. In het molenaarshuis aan de Geleense kant van de beek wordt in 1821 Carolus Houben geboren, later bekend geworden als Pater Karel. Na zijn priesterstudie bij de paters Passionisten werkt hij zijn hele leven onder de armen vanuit het klooster van Mount Argus bij Dublin. Vanwege een aantal wonderbaarlijke genezingen wordt hij in 2007 door de paus heiligverklaard.
Bij het door de paters Passionisten aangekochte geboortehuis is sinds de jaren 1930 een bedevaartsoord ontstaan. Achter de tot kapel verbouwde schuur wordt een groot gazon aangelegd, waar openluchtdiensten en processies plaatsvinden. Vervolgens wordt een plan gemaakt voor een kruiswegpark. De opgedoken tekeningen uit 1952 en 1953 tonen een nogal ambitieus plan met een kruiswegpark met een calvarieberg, een processieterrein, een extra brug over de beek en een heemhuis. De bedenker van dit alles is waarschijnlijk pater Xaverius, die in die tijd als postulator namens de passionisten de aanvraag tot de zalig- en heiligverklaring van Pater Karel begeleidde.
De tuin wordt begin jaren zestig aangelegd door hovenier en kweker Frans Neis uit Munstergeleen maar wordt niet voltooid. Reden hiervoor is dat Pater Xaverius vanwege gezondheidsklachten zijn werk moet beëindigen en zijn opvolger het te druk heeft met het voorbereiden van de zaligverklaring van Pater Karel. In 1980 werd nog wel de Lourdesgrot gebouwd.
Lange tijd ligt de tuin er verwaarloosd bij en wordt alleen het middengedeelte gebruikt voor openluchtmissen en processies.
In 2014 wordt aan de Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen (IKL) gevraagd om een inrichtingsplan te maken voor de tuin. Uitgangspunt is dat de inrichting moet passen bij de functie en historie van de tuin en het bedevaartsoord en de ecologische waarden behouden dienen te blijven. De tuin wordt opgedeeld in een ontmoetingstuin, een kruiswegpark en een stiltetuin. Het kruiswegpark in het bosgedeelte krijgt een open verbinding met de ontmoetingstuin, zoals oorspronkelijk ook de bedoeling was. De veertien kruiswegstaties langs de kronkelende paden zijn afkomstig uit de Antonius van Paduakerk in Ophoven, die in 2011 werd gesloten. In de ontmoetingstuin komt een beeldentuin met een aantal kunstwerken rond het thema “aandacht voor mensen”. Achter de in 2012 nieuwgebouwde ontvangstruimte annex winkel ligt de stiltetuin, waar je mooi zicht hebt op de beek. Met de renovatie van de tuin heeft deze prachtige plek weer een mooie toekomst. Jaarlijks komen er enkele tuinduizenden bezoekers. Juist in deze tijd heeft men meer dan anders de behoefte er even een kaarsje op te steken, om er steun, rust en bezinning te beleven en te genieten van de tuin.
Tekst Dieneke Onderdelinden
