Piet Deeder is 76 jaar en woont in Sittard. Hij is waarnemend voorzitter van de Veldeke krènk Zitterd, een vereniging die zich binnen de gemeente Sittard-Geleen bezighoudt met het dialect en de volkscultuur.

Door Bert Wassenberg

Vertel eens in het kort iets over de geschiedenis van Veldeke Zitterd en wat is de huidige stand van zaken?

V.E.L.D.E.K.E. Voor Elk Limburgs Dialect een Krachtige Eenheid is opgericht in 1926 met als eerste voorzitter notaris Jos van Wessem uit Sittard en George Delhougne als eerste penningmeester beide uit Sittard

In Sittard waren er eind jaren 1950 wel enkele vergaderingen geweest om een eigen Veldeke kring op te richten waar dhr Marteng Cobben het voortouw nam maar verder heb ik niets kunnen vinden wie er voorzitter was en ook niets van activiteiten van welke aard dan ook tot dat in 1960 dhr Harie Bronneberg zich bij het bestuur van Veldeke Limburg meldt met de vraag  dat het hem wel wat zou lijken om in Sittard een eigen Veldeke Kring op te richten.

Het advies van Veldeke was dan ook om samen met dhr Marteng Cobben op zoek te gaan naar enthousiaste mensen om een bestuur te vormen.

In oktober 1960 vindt er een vergadering plaats waarop wel besloten wordt een kring op te richten maar ze vergaten een bestuur te kiezen zodat er nieuwe vergadering moest plaatsvinden.

In december van dat jaar vindt die plaats en wordt dhr Cobben de nieuwe voorzitter en Harie Bronneberg de nieuwe secretaris.

Felix Rutten reageerde vanuit Rome zeer ingenomen met het initiatief ondanks dat hij vond dat het wel lang geduurd had met de woorden “Ja, Sittard heeft altijd méér belangstelling getoond voor zijn ‘Vastenavondgekken’ dan voor zijn poëten”

De huidige stand van zaken is dat we ca 240 leden hebben. Helaas is de aanwas van nieuwe leden, zoals bij de meeste verenigingen, niets is om blij van te worden. Iedereen draagt Veldeke wel een goed hart toe, maar lid worden hó maar. Het zou zoveel meer voldoening geven aan ons werk. En dat voor slechts €23 per jaar. Ik zou zeggen aan alle lezers, doen!

Hoe ben je betrokken geraakt bij Veldeke en hoezo nog steeds voorzitter a.i.?

Ik ben betrokken geraakt bij Veldeke door Hein Bovendeaard die ik trof op het “Siezenbal” in 1985 en hij me vroeg of ik er wat voor voelde om de “slapende” Veldeke Kring Sittard weer nieuw leven in te blazen. Samen zijn we op zoek gegaan naar mensen die dit ook een goed initiatief vonden en een eerste vergadering was snel beraamd met als resultaat een keur van Zitterder die het nieuwe bestuur gingen vormen, zoals o.a. Harie en Sjang Bronneberg, Miriam en Jan van Kempen, Frans Walraven en Sjang van de Bergh. Hein Bovendeaard werd de eerste voorzitter en was voor mij de beste die Veldeke ooit heeft gehad. De Veldeke avonden die wij organiseerden in het Gulicks Huis waren stuk voor stuk met wel 400 mensen helemaal uitverkocht en de nazit één groot feest. Waarom ik geen voorzitter ben is niet dat ik niet wil, maar ik vind dat deze functie door een jonger iemand ingevuld moet worden die daardoor het imago dat Veldeke een club is van oude grijze mannen kan wegnemen.

Hoe zou je Veldeke Zitterd willen positioneren in het landschap van dialectverenigingen in Limburg?

De verschillen tussen de Veldeke Kringen onderling zijn niet zo groot.  Op de vergaderingen van alle kringen die twee keer per jaar plaatsvinden is een van de agendapunten het kenbaar maken van de activiteiten die elke kring op zijn agenda heeft staan. Bij vrijwel alle kringen staat het bewaren en doorgeven van het dialect voorop in de vorm van voordrachtavonden tot het uitgeven van boeken. Is er een idee bij wat ook geschikt zou zijn voor je eigen kring, zoals bij ons de quiz, Ich Hawt Van Zitterd en een andere kring vraagt of ze dat idee mogen gebruiken is er geen bezwaar.

Hoe staat het met de naamsbekendheid en het imago van jullie vereniging?

Een moeilijke vraag die ik alleen maar kan beantwoorden, vanuit de naamsbekendheid en het imago van Veldeke in Limburg en dat ziet er niet slecht uit. Om te beginnen de naamsbekendheid van Veldeke. Die is in Limburg 20% wat betekend dat 1 op de 5 Limburgers Veldeke kan benoemen en bijna de helft van alle Limburgers heeft wel eens van Veldeke gehoord, maar neemt af naar gelang de leeftijd wat wel zorgen baart. Bij de ouderen van 65 jaar en ouder is het nog 23 % maar daalt naar 7 % voor de 40-jarigen en zelfs naar 4 % bij de twintigers. Wel is er een plusje voor onze regio waar nog steeds 37% van de mensen de naam Veldeke kennen. Ook voor het imago moet ik putten uit een rapport opgemaakt in opdracht van Veldeke Limburg door onderzoekbureau R&M/Matrix.  De grootste groep (30%) van de ondervraagden kent Veldeke als een organisatie die zich inzet voor het behoud, het beschermen en bevorderen van de Limburgse taal. Een positief punt is dat 100 jaar geleden Veldeke is opgericht om de teloorgang van het dialect tegen te gaan en nu spreekt nog steeds driekwart van de bevolking Limburgs. Dan mogen we wel zeggen dat het nog meevalt met het verval.

De vaardigheid om Limburgs te spreken neemt af in jongste leeftijdsgroepen. Is daar wat aan te doen en zo ja, hoe pakken jullie dat aan?

Haha, dat is een logisch vervolg op de vorige vraag en ja, de vaardigheid neemt bij de jeugd sterk af. Ouders en scholen zijn hierbij hard nodig. Ouders door thuis dialect te spreken en de scholen en kinderdagverblijven door aandacht schenken aan het Limburgs. Veldeke Sittard probeert op de scholen de kinderen te enthousiasmeren om gedichten en verhalen in het dialect door hen zelf geschreven of uit een boek, voor te dragen. Veldeke Limburg heeft een Commissie Onderwijs ingesteld om in de komende jaren de prioriteit van het dialect bij de voorschoolse opvang en het basisonderwijs te bevorderen.

Welke activiteiten organiseren jullie en welke publicaties geven jullie uit?

Onze activiteiten zijn best divers. Op de eerste plaats blijven we kort bij onze doelstelling en nodigen wij onze leden uit voor een gezellige avond waarop dichters en zangers de avond komen opluisteren. Ook onze Sjtoumcursus Zittesj waaraan iedereen mag meedoen is een activiteit die ieder jaar meermalen terugkomt.  We beginnen met een uitleg van de basiskennis van het Zittesj aan de hand van een “sjpiekbreifke” waarin de è sjtreipke nao lènks of é sjtreipke nao rechs, de ö en ao en zo verder wordt uitgelegd door Patrick Werdens en waarna een makkelijk dictee volgt van datgene wat ze zojuist hebben geleerd om vervolgens door de deelnemers zelf worden nagekeken zodat het geen wedstrijd wordt.

Ook voor ons Groot Zittesj Dictee wordt iedereen uitgenodigd. Het dictee wordt ieder jaar door iemand anders samengesteld en is best wel een uitdaging. Onze quiz Ich Hawt van Zitterd, waaraan 2 clubs worden uitgenodigd die om de eer strijden van hun kennis over Zitterd . Met een heuse jury die erop toeziet of alles wel ordelijk verloopt. Het is vaak een hilarische happening. Ook is er ieder jaar een Zittesje Mès en een Kerstviering. Tweemaal per jaar verschijnt onze uitgave  Dao Wo Ich Gebaore Bèn waarin schrijvers en dichters uit de gemeente Sittard – Geleen – Born worden uitgenodigd een bijdrage te leveren en waarin we onze leden op de hoogte brengen van de activiteiten die we gaan houden en de stand van zaken. We hebben zelfs een heuse theateruitvoering gegeven in het Forum met een stuk over Nicolaas Reubsaet trök in Zitterd,  geschreven door Ron Roumen met muzikale begeleiding van De Sint Joep Harmonie o.l.v.Björn Bus. Ook verzorgen wij uitgaves van boeken en gedichtenbundels en hebben we een Zittesj Laesplenkske, Greumelmetjes (placemats) en zelfs een Zittesje tesj op de markt gebracht.

Zoeken jullie samenwerking met andere partijen (welke?) om ook toekomstige generaties van de positieve invloed van tweetaligheid te laten profiteren?

In Sittard bestaat de Federatie Historie Sittard – Geleen – Born waarin alle partijen die iets met cultuur, historie en dialect te maken hebben zijn verenigd.

Hebben jullie voldoende mensen die de vereniging draaiende willen houden? 

Ja hoor, dat wil wel lukken. Ons bestuur bestaat uit negen mensen en iedereen heeft zijn eigen functie. Verder hebben we nog een Commissie Kerkelijke Vieringen.

Corona speelt iedere organisatie parten; hoe zit dat bij jullie?

Ja, dat mag je wel zeggen. Wij hebben inderdaad al twee jaar niets kunnen organiseren, zoals de “Sjtoumcursus Zittesj“ of de kwis “Ich Hawt Van Zitterd“ en bij iedere poging van start te gaan was er weer een lockdown. Zeer frustrerend allemaal maar hopelijk kunnen we dit nu achter ons laten.

Zijn social media belangrijk en zo ja, hoe worden ze ingezet?

Onmisbaar zou ik zeggen, wat moesten we doen zonder de media om onze activiteiten kenbaar te maken. Het zijn, MIJNGazet en Sittard-Geleen Nieuws waar we altijd terecht kunnen voor het plaatsen van een berichtje, waarvoor onze dank en natuurlijk maken wij ook gebruik van Facebook, Twitter en onze eigen website.